Melisa lekarska (łac. Melissa officinalis) – właściwości i zastosowanie lecznicze
Melisa lekarska, ze swoim orzeźwiającym, cytrynowym zapachem, jest jedną z najpopularniejszych i najłagodniejszych roślin uspokajających, cenioną od pokoleń za zdolność do łagodzenia napięcia nerwowego i poprawy nastroju. Jej zastosowanie wykracza jednak daleko poza herbatkę na dobry sen. Badania naukowe potwierdzają jej skuteczność w łagodzeniu problemów trawiennych, a także jej silne właściwości przeciwwirusowe. W tym artykule, opierając się na danych naukowych, wyjaśnimy, jak w pełni i bezpiecznie wykorzystać potencjał melisy.
WAŻNE:
Wszystkie treści, w tym teksty, grafiki, obrazy i inne materiały publikowane na tej witrynie internetowej, mają wyłącznie charakter informacyjny i edukacyjny, i nie mogą być traktowane jako porada medyczna, diagnoza ani zastępstwo za wizytę u lekarza, farmaceuty lub wykwalifikowanego specjalisty. Przed zastosowaniem jakiegokolwiek zioła lub terapii naturalnej zawsze skonsultuj się z lekarzem, zwłaszcza jeśli jesteś w ciąży, karmisz piersią, przyjmujesz leki lub cierpisz na przewlekłe schorzenia.
Surowiec leczniczy:
W fitoterapii wykorzystuje się liść melisy (Melissae folium), zbierany przed kwitnieniem, kiedy koncentracja olejku eterycznego jest najwyższa. To właśnie olejek oraz inne związki zawarte w liściach odpowiadają za jej działanie terapeutyczne.
Kluczowe składniki aktywne:
- Olejek eteryczny: melisa zawiera niedużą ilość (do 0.5%) olejku eterycznego. Jego główne składniki to geranial – do 45%; neral – do 32% (razem tworzące cytral, substancję aktywną wobec wirusa opryszczki pospolitej), które nadają melisie charakterystyczny cytrynowy aromat i odpowiadają za jej działanie uspokajające i rozkurczowe; cytronelal – do 6.5%, który dodaje zapachowi słodkości i odpowiada za działanie przeciwdrobnoustrojowe.
- Kwas rozmarynowy: to jeden z najważniejszych składników melisy. Ten silny polifenol ma udowodnione właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe, zwłaszcza wobec wirusa opryszczki pospolitej (Herpes simplex).
- Flawonoidy i triterpeny: działają antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie.
Zastosowanie melisy poparte badaniami klinicznymi i monografiami (EMA):
- Łagodzenie łagodnych objawów napięcia nerwowego i stresu: melisa jest oficjalnie uznanym środkiem pomagającym w redukcji drażliwości, niepokoju i napięcia psychicznego.
- Ułatwianie zasypiania: skutecznie wspomaga sen, szczególnie gdy problemy z zasypianiem wynikają z napięcia nerwowego.
- Objawowe leczenie łagodnych dolegliwości trawiennych: pomaga przy wzdęciach, uczuciu pełności i skurczach brzucha, zwłaszcza tych o podłożu nerwowym.
- Leczenie opryszczki wargowej: stosowane miejscowo preparaty z wyciągiem z melisy (kremy, maści, ekstrakt) znacząco skracają czas gojenia i łagodzą objawy opryszczki (ból, swędzenie), a także zmniejszają ryzyko i częstotliwość nawrotów.
Zastosowanie melisy w medycynie ludowej bez poparcia danymi klinicznymi:
- Łagodzenie bólów głowy i migren na tle nerwowym.
- Łagodzenie „kołatania serca” pochodzenia nerwicowego.
- Poprawa koncentracji i funkcji poznawczych.
Przeciwwskazania do stosowania:
- Alergia na melisę.
- Choroby tarczycy: melisa może wpływać na hormony tarczycy i osłabiać działanie leków stosowanych w niedoczynności tarczycy. Osoby z chorobami tarczycy (zwłaszcza niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto) powinny zachować szczególną ostrożność i skonsultować się z lekarzem.
Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią:
Stosowanie w celach leczniczych (w dawkach wyższych niż spożywcze) nie jest zalecane bez konsultacji z lekarzem, ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa.
Dawkowanie:
- Do stosowania wewnętrznego (napar):
- Dorośli: 1,5 – 4,5 grama suszonych liści (ok. 1-2 łyżeczki) zalać 1 szklanką (ok. 200 ml) wrzącej wody. Parzyć pod przykryciem 10 minut. Pić 2-3 razy dziennie.
- Do stosowania zewnętrznego (na opryszczkę):
- Stosować kremy zawierające standaryzowany wyciąg z liści melisy (1%) 2-4 razy dziennie na zmiany chorobowe.
- Można również przygotować silny napar, ostudzić go i robić okłady na opryszczkę.
- Skoncentrowany ekstrakt melisy (1 część melisy na 2 części czystej wódki, naciągać 4-6 tygodni) bezpośrednio na dotknięty obszar. Może to pomóc w zmniejszeniu nasilenia i czasu trwania opryszczki.
W naszym doświadczeniu:
Melisa to nasz pierwszy wybór dla osób, u których stres „atakuje” układ trawienny, powodując bóle brzucha, skurcze i niestrawność – doskonale ilustruje ona połączenie osi mózgowo-jelitowej. Jej łagodność i przyjemny smak (uwaga! melisa zebrana w nieodpowiednim czasie lub hodowana w nieodpowiednich warunkach może mieć ciężki, słodkawy zapach, a nie lekki cytrynowy) sprawiają, że jest łatwo akceptowalna nawet przez dzieci i osoby starsze. Wyjątkowo cennym zastosowaniem jest jej działanie przeciwwirusowe. Dobrze sprawdza się mieszanka melisy, rumianku i lawendy jako herbata na lepsze zasypianie – warto wypić ją 1-1.5 godziny przed snem, gdyż zadziała ona również lekko moczopędnie. Zastosowanie okładu z bardzo mocnego, chłodnego naparu lub nastoju z melisy na wczesnym etapie opryszczki (gdy czuć tylko mrowienie) często potrafi zatrzymać rozwój pęcherza lub znacząco złagodzić jego przebieg – w medycynie ludowej stosowano nawet kilkukrotne dziennie w miarę intensywne (by wydzielił się sok) pocieranie chorego miejsca liściem melisy.
Źródła:
- European Medicines Agency. (2013). Community herbal monograph on Melissa officinalis L., folium. EMA/HMPC/109705/2010.
- Allahverdiyev, A., Duran, N., Ozguven, M., & Koltas, S. (2004). Antiviral activity of the volatile oils of Melissa officinalis L. against Herpes simplex virus type-2. Phytomedicine, 11(7-8), 657–661.