Macierzanka piaskowa (łac. Thymus serpyllum) – właściwości i zastosowanie w lecznictwie
Macierzanka piaskowa to skromna, płożąca się krzewinka o intensywnym, aromatycznym zapachu, który od wieków kojarzony jest z siłą i zdrowiem. Choć blisko spokrewniona z tymiankiem pospolitym, macierzanka posiada swój unikalny profil terapeutyczny, ceniony w medycynie tradycyjnej za właściwości wykrztuśne, dezynfekujące i trawienne. W tym artykule, opierając się na danych naukowych i doświadczeniu, przyjrzymy się jej skuteczności oraz sposobom bezpiecznego stosowania.
WAŻNE:
Wszystkie treści, w tym teksty, grafiki, obrazy i inne materiały publikowane na tej witrynie internetowej, mają wyłącznie charakter informacyjny i edukacyjny, i nie mogą być traktowane jako porada medyczna, diagnoza ani zastępstwo za wizytę u lekarza, farmaceuty lub wykwalifikowanego specjalisty. Przed zastosowaniem jakiegokolwiek zioła lub terapii naturalnej zawsze skonsultuj się z lekarzem, zwłaszcza jeśli jesteś w ciąży, karmisz piersią, przyjmujesz leki lub cierpisz na przewlekłe schorzenia.
Surowiec leczniczy:
W fitoterapii wykorzystuje się ziele macierzanki (Serpylli herba) – czyli całą nadziemną, kwitnącą część rośliny. Surowiec jest bogaty w olejek eteryczny (do 0,6%), którego głównymi składnikami, w zależności od pochodzenia chemicznego rośliny, mogą być tymol lub karwakrol. To właśnie one odpowiadają za większość właściwości leczniczych macierzanki.
Kluczowe składniki aktywne:
- Tymol i karwakrol: fenole o bardzo silnym działaniu antyseptycznym (przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym). Odpowiadają również za działanie wykrztuśne, pobudzając ruch rzęsek w drogach oddechowych.
- Flawonoidy: związki o działaniu rozkurczowym na mięśnie gładkie, co tłumaczy zastosowanie macierzanki w łagodzeniu kaszlu i wzdęć.
- Garbniki i gorycze: te związki wspomagają procesy trawienne, pobudzając wydzielanie soku żołądkowego i żółci.
Zastosowanie macierzanki poparte badaniami klinicznymi i monografiami:
- Infekcje górnych dróg oddechowych: macierzanka jest tradycyjnym i uznanym środkiem wykrztuśnym, stosowanym w kaszlu towarzyszącym przeziębieniu, zapaleniu oskrzeli i krztuścowi. Pomaga rozrzedzić zalegającą wydzielinę i ułatwia jej odkrztuszanie.
- Stany zapalne jamy ustnej i gardła: dzięki właściwościom antyseptycznym płukanki z naparu macierzanki są skuteczne w łagodzeniu zapalenia dziąseł, gardła oraz w odkażaniu jamy ustnej.
- Dolegliwości trawienne: tradycyjnie stosowana jako środek wiatropędny i wspomagający trawienie, szczególnie przy niestrawności i wzdęciach.
Zastosowanie macierzanki w medycynie ludowej bez poparcia danymi klinicznymi:
- Dezynfekcja drobnych ran i otarć (zewnętrznie);
- Łagodzenie bólów reumatycznych (w formie kąpieli);
- Choroby zapalne skóry (w formie kąpieli);
- Jako środek uspokajający i ułatwiający zasypianie;
- Wspomagająco przy zakażeniach dróg moczowych.
Przeciwwskazania do stosowania:
- Nadwrażliwość lub alergia na olejek eteryczny lub inne składniki macierzanki.
- Ostrożność powinny zachować osoby z ciężkimi schorzeniami wątroby.
Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią:
Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa, stosowanie macierzanki w ciąży i w okresie laktacji nie jest zalecane bez konsultacji z lekarzem.
Dawkowanie:
- Do stosowania wewnętrznego (napar):
- Dorośli i dzieci powyżej 12 roku życia: łyżeczkę wysuszonego ziela zalać 1 szklanką (ok. 200 ml) wrzącej wody. Parzyć pod przykryciem przez 10-15 minut. Pić kilka razy dziennie po 1/2 do 1 szklanki.
- Dzieci w wieku 4-12 lat: dawkowanie powinno być ustalone przez lekarza. Zazwyczaj stosuje się słabsze napary. Nie podawać dzieciom poniżej 4 roku życia bez wyraźnego zalecenia lekarskiego.
- Do stosowania zewnętrznego (płukanki, okłady):
- Napar przygotowany z 5 gramów surowca na 100 ml wody. Stosować po ostudzeniu.
- Do kąpieli:
- Około 100 gramów ziela na 200 litrów wody (na pełną wannę). Najlepiej zaparzyć macierzankę włożoną do gazy w 3-4 litrowym garnku, po czym wodę przelać do wanny. Można również zastosować w miarę drobne sito. Kąpiel powinna trwać 15-20 minut.
- Do inhalacji:
- Około 2 czubate łyżki surowca na 1.5 litra wrzątku. Oddychać unoszącą się parą przez 15 minut (uważać by się nie poparzyć!)
W naszym doświadczeniu:
W naszej praktyce napar z macierzanki piaskowej jest jednym z najskuteczniejszych, a zarazem łagodnych środków na suchy, męczący kaszel, który często pozostaje po infekcji wirusowej. Ciepły napar z dodatkiem łyżeczki miodu (dodanego po lekkim przestudzeniu), pity wieczorem, nie tylko łagodzi odruch kaszlowy, ale również rozgrzewa i ułatwia zasypianie. Dodatkowo, silny napar doskonale sprawdza się jako płukanka do gardła przy pierwszych objawach drapania i bólu. Swoją drogą garnek z macierzanką do inhalacji umieszczony na noc w zamkniętej sypialni (uważać na domowników, przede wszystkim dzieci, by się nie poparzyły!!!) doskonale łagodzi uciążliwy suchy kaszel i pomaga przespać noc.
Źródła:
- European Medicines Agency. (2014). Community herbal monograph on Thymus serpyllum L., herba. EMA/HMPC/321151/2012.