Lucerna siewna (Medicago sativa) – wartości odżywcze i zastosowanie

Lucerna siewna, często nazywana „ojcem wszelkiej żywności”, to roślina znana przede wszystkim z rolnictwa, gdzie od wieków stanowiła wartościową paszę dla zwierząt. Jednak jej głęboki system korzeniowy, sięgający w głąb ziemi, pozwala jej czerpać niezwykłe bogactwo minerałów, co czyni ją również cennym suplementem diety dla ludzi. Chociaż jej zastosowanie w oficjalnej fitoterapii jest ograniczone, lucerna jest ceniona jako odżywczy „superfood” i tradycyjny środek wzmacniający. W tym artykule przyjrzymy się jej składowi i potencjalnym korzyściom zdrowotnym.

WAŻNE:
Wszystkie treści, w tym teksty, grafiki, obrazy i inne materiały publikowane na tej witrynie internetowej, mają wyłącznie charakter informacyjny i edukacyjny, i nie mogą być traktowane jako porada medyczna, diagnoza ani zastępstwo za wizytę u lekarza, farmaceuty lub wykwalifikowanego specjalisty. Przed zastosowaniem jakiegokolwiek zioła lub terapii naturalnej zawsze skonsultuj się z lekarzem, zwłaszcza jeśli jesteś w ciąży, karmisz piersią, przyjmujesz leki lub cierpisz na przewlekłe schorzenia.

Surowiec odżywczy i leczniczy:

W suplementacji i ziołolecznictwie wykorzystuje się ziele lucerny (Medicago sativae herba), a także kiełki lucerny. To właśnie w tych częściach rośliny skoncentrowana jest największa ilość witamin, minerałów i innych związków bioaktywnych.

Kluczowe składniki aktywne:

• Witaminy: lucerna jest wyjątkowo bogatym źródłem witaminy K, niezbędnej dla prawidłowego krzepnięcia krwi i zdrowia kości. Zawiera również znaczące ilości witaminy C, witamin z grupy B (w tym kwas foliowy) oraz witamin A i E.
• Minerały: dzięki głębokim korzeniom, lucerna absorbuje z gleby rzadkie minerały śladowe. Jest dobrym źródłem wapnia, potasu, magnezu, żelaza i fosforu.
• Saponiny: związki te mogą pomagać w obniżaniu poziomu cholesterolu LDL („złego” cholesterolu) poprzez wiązanie go w jelitach i utrudnianie jego wchłaniania.
• Fitoestrogeny (kumestany): lucerna zawiera kumestrol, rodzaj fitoestrogenu. Jego aktywność jest jednak znacznie słabsza niż izoflawonów z koniczyny czerwonej czy soi.
• Chlorofil: zielony barwnik roślinny o właściwościach antyoksydacyjnych i detoksykujących.

Chlorofil z lucerny – fakty, mity i potencjał leczniczy

Lucerna jest jednym z najbogatszych naturalnych źródeł chlorofilu, zielonego barwnika roślin, który bywa nazywany „płynną energią słoneczną” lub „zieloną krwią”. Wokół chlorofilu narosło wiele mitów, dlatego warto przyjrzeć się, co na jego temat mówi nauka. Najczęściej w suplementach stosuje się nie czysty chlorofil, a jego stabilną, rozpuszczalną w wodzie pochodną – chlorofilinę (zazwyczaj w postaci soli sodowo-miedziowej).

Zastosowanie poparte badaniami naukowymi:

• Przyspieszanie gojenia się ran: to najlepiej udokumentowane działanie chlorofiliny. Stosowana miejscowo (w formie maści, żeli, sprayów) wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i stymulujące ziarninowanie (tworzenie nowej tkanki). Jest skuteczna w leczeniu trudno gojących się ran, owrzodzeń (w tym odleżynowych) i oparzeń. Mechanizm ten polega na hamowaniu rozwoju bakterii beztlenowych i tworzeniu środowiska sprzyjającego regeneracji.
• Wewnętrzny dezodorant: badania kliniczne potwierdziły, że doustne przyjmowanie chlorofiliny jest skuteczne w redukcji nieprzyjemnego zapachu ciała, moczu i kału u pacjentów z kolostomią, nietrzymaniem moczu czy trimetyloaminurią („zespół odoru rybnego”). Działa ona poprzez neutralizację związków zapachowych.
• Działanie antyoksydacyjne i chemoprewencyjne: chlorofilina jest silnym antyoksydantem. Co ważniejsze, ma zdolność do wiązania i neutralizacji potencjalnych kancerogenów (czynników rakotwórczych) w przewodzie pokarmowym, zanim zostaną wchłonięte. Badania na ludziach wykazały, że może ona redukować biodostępność aflatoksyn – silnie rakotwórczych toksyn pleśniowych, co ma potencjalne znaczenie w profilaktyce raka wątroby.

Potencjalne zastosowanie i medycyna ludowa:

• Wsparcie dla przewodu pokarmowego: tradycyjnie chlorofil jest stosowany w łagodzeniu stanów zapalnych żołądka, leczeniu wrzodów i wspieraniu równowagi mikrobiomu jelitowego. Jego działanie przeciwzapalne i gojące może być w tych przypadkach pomocne, jednak brakuje jeszcze solidnych badań klinicznych na ludziach, które by to jednoznacznie potwierdziły.
• Wsparcie dla nerek i wątroby (detoks): dzięki właściwościom antyoksydacyjnym i zdolności do wiązania toksyn, chlorofil jest popularnym składnikiem kuracji „oczyszczających”. Może on wspierać naturalne procesy detoksykacji w wątrobie, jednak jego rola w tym zakresie jest wspomagająca, a nie lecznicza.

Mity i nieporozumienia związane z chlorofilem:

• MIT: „Chlorofil buduje krew, bo ma budowę podobną do hemoglobiny.”
  • FAKT: to najpopularniejszy i najbardziej szkodliwy mit. Chociaż cząsteczka chlorofilu (z magnezem w centrum) i hemu (z żelazem w centrum) mają podobną strukturę porfirynową, chlorofil nie jest wchłaniany w całości do krwiobiegu i nie może być „przekształcony” w hemoglobinę. Działanie „przeciwanemiczne” lucerny wynika z zawartości żelaza, kwasu foliowego i witaminy C (która zwiększa wchłanianie żelaza), a nie z samego chlorofilu.
• MIT: „Picie chlorofilu dotlenia organizm.”
  • FAKT: chlorofil jest kluczowy dla fotosyntezy (produkcji tlenu) w roślinach, a nie w ludzkim ciele. Nie ma żadnego mechanizmu, dzięki któremu spożyty chlorofil mógłby transportować lub produkować tlen w organizmie człowieka. Dobre dotlenienie organizmu zależy od zdrowych płuc, układu sercowo-naczyniowego i odpowiedniej ilości czerwonych krwinek.
• MIT: „Chlorofil to lekarstwo na raka.”
  • FAKT: chociaż chlorofilina wykazuje działanie chemoprewencyjne (może pomagać w zapobieganiu rozwojowi niektórych nowotworów poprzez neutralizację toksyn), nie jest lekiem na raka. Samodzielne próby leczenia nowotworów za pomocą chlorofilu są skrajnie niebezpieczne i mogą opóźnić wdrożenie skutecznej terapii onkologicznej.

Zastosowanie lucerny (głównie w suplementacji i medycynie tradycyjnej):

• Uzupełnienie niedoborów witamin i minerałów: to główne i najbardziej uzasadnione zastosowanie. Sproszkowane ziele lucerny jest często stosowane jako naturalny preparat multiwitaminowy w stanach osłabienia, anemii i rekonwalescencji.
• Wsparcie dla układu sercowo-naczyniowego: badania na zwierzętach i wstępne badania na ludziach sugerują, że saponiny zawarte w lucernie mogą przyczyniać się do obniżenia poziomu cholesterolu.
• Wsparcie w okresie menopauzy: ze względu na zawartość fitoestrogenów, bywa tradycyjnie stosowana do łagodzenia objawów menopauzy, jednak jej skuteczność w tym zakresie jest znacznie słabiej udokumentowana niż w przypadku koniczyny czerwonej.
• Działanie „oczyszczające” i alkalizujące: ze względu na bogactwo chlorofilu i minerałów, lucerna jest popularnym składnikiem kuracji detoksykujących i odkwaszających organizm.

Przeciwwskazania do stosowania:

• Choroby autoimmunologiczne (bezwzględny zakaz!): lucerna zawiera aminokwas L-kanawaninę, który może aktywować układ odpornościowy. Jest to niebezpieczne dla osób z chorobami takimi jak toczeń rumieniowaty układowy (SLE) czy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), ponieważ może wywołać zaostrzenie choroby.
• Stosowanie leków przeciwzakrzepowych (np. warfaryny): duża zawartość witaminy K w lucernie może osłabiać działanie tych leków.
• Ciąża: nie zaleca się stosowania ze względu na zawartość L-kanawaniny i działanie hormonalne.
• Dna moczanowa: lucerna zawiera puryny, które mogą podnosić poziom kwasu moczowego.

Dawkowanie:

• Sproszkowane ziele (tabletki, kapsułki): jest to najczęstsza forma suplementacji. Zazwyczaj zalecana dawka to 500-1000 mg 3 razy dziennie. Należy zawsze stosować się do zaleceń producenta.
• Kiełki lucerny: mogą być cennym dodatkiem do sałatek i kanapek. Należy je kupować z pewnego źródła lub hodować samodzielnie, aby uniknąć ryzyka zakażeń bakteryjnych (np. E. coli, Salmonella).

W naszym doświadczeniu:

Postrzegamy lucernę bardziej jako funkcjonalny dodatek do diety niż jako zioło lecznicze o specyficznym działaniu. Jest to doskonały „zielony suplement” dla osób osłabionych, z niedoborami lub po prostu chcących wzbogacić swoją dietę w naturalne witaminy i minerały. Szczególnie polecamy ją w formie sproszkowanego ziela dodawanego do porannych koktajli. Zawsze jednak przeprowadzamy dokładny wywiad pod kątem chorób autoimmunologicznych, gdzie lucerna jest absolutnie przeciwwskazana.

Źródła:

1. Bora, K. S., & Sharma, A. (2011). Phytochemical and pharmacological potential of Medicago sativa: a review. Pharmaceutical biology, 49(2), 211–220.
2. Gore, J. P., et al. (2019). Topical chlorophyllin in the management of surgical and chronic wounds: a comprehensive review. Wounds: a compendium of clinical research and practice, 31(1), 1–7.
3. Jubert, C., et al. (2009). Effects of chlorophyll and chlorophyllin on low-dose aflatoxin B(1) pharmacokinetics in human volunteers. Cancer prevention research, 2(12), 1015–1022.
4. Higdon, J., Drake, V. J. (2012). An Evidence-Based Approach to Vitamins and Minerals. Linus Pauling Institute, Oregon State University. (Chapter on Chlorophyll and Chlorophyllin).
5. Malinow, M. R., McLaughlin, P., & Stafford, C. (1980). Alfalfa seeds: effects on cholesterol metabolism. Experientia, 36(5), 562–564.
6. Young, R. W., & Beregi, J. S. (1980). Use of chlorophyllin in the care of geriatric patients. Journal of the American Geriatrics Society, 28(1), 46–47. (Badanie dot. działania dezodorującego).