Kwiat lipy (Tilia cordata/platyphyllos) – właściwości i zastosowanie lecznicze
Kwiat lipy, ze swoim oszałamiająco słodkim, miodowym zapachem, jest jednym z najbardziej cenionych surowców zielarskich w europejskiej medycynie ludowej. Napar z suszonych kwiatów lipy to tradycyjny, pokoleniowy sposób na walkę z pierwszymi objawami przeziębienia i gorączki, a jego delikatne działanie uspokajające czyni go idealnym napojem na wieczorny relaks. W tym artykule, opierając się na danych naukowych i wielowiekowej tradycji, przyjrzymy się bliżej właściwościom tego niezwykłego surowca.
WAŻNE:
Wszystkie treści, w tym teksty, grafiki, obrazy i inne materiały publikowane na tej witrynie internetowej, mają wyłącznie charakter informacyjny i edukacyjny, i nie mogą być traktowane jako porada medyczna, diagnoza ani zastępstwo za wizytę u lekarza, farmaceuty lub wykwalifikowanego specjalisty. Przed zastosowaniem jakiegokolwiek zioła lub terapii naturalnej zawsze skonsultuj się z lekarzem, zwłaszcza jeśli jesteś w ciąży, karmisz piersią, przyjmujesz leki lub cierpisz na przewlekłe schorzenia.
Surowiec leczniczy:
W fitoterapii wykorzystuje się kwiatostan lipy (Tiliae flos), czyli całe kwiaty wraz z charakterystyczną, języczkowatą podsadką. Surowiec pozyskuje się z dwóch gatunków: lipy drobnolistnej (Tilia cordata) oraz lipy szerokolistnej (Tilia platyphyllos).
Kluczowe składniki aktywne:
- Flawonoidy (głównie rutyna, kwercetyna i kemferol): to najważniejsze związki czynne. Działają one napotnie (diaphoreticum), pobudzając gruczoły potowe, co pomaga w naturalny sposób obniżyć gorączkę. Mają również właściwości przeciwzapalne, rozkurczowe i uspokajające oraz uszczelniają naczynia krwionośne.
- Śluzy: są to polisacharydy, które pokrywają błony śluzowe gardła, krtani i żołądka ochronną warstwą, łagodząc podrażnienia, kaszel i chrypkę.
- Olejek eteryczny (głowny składnik – farnezol): nadaje naparom charakterystyczny aromat i ma działanie lekko uspokajające i relaksujące.
- Garbniki i fitosterole: działają przeciwzapalnie.
Zastosowanie kwiatu lipy poparte monografiami (EMA):
- Przeziębienie i gorączka: to główne, oficjalnie uznane zastosowanie. Kwiat lipy jest tradycyjnym produktem leczniczym roślinnym stosowanym w celu łagodzenia objawów przeziębienia i jako środek napotny w stanach gorączkowych.
- Łagodne objawy stresu psychicznego: działanie uspokajające lipy jest dobrze udokumentowane. Badania sugerują, że jej flawonoidy mogą oddziaływać na receptory benzodiazepinowe w mózgu, co tłumaczy jej efekt wyciszający i nasenny. Dlatego napar z lipy jest stosowany jako łagodny środek uspokajający i ułatwiający zasypianie.
Zastosowanie kwiatu lipy w medycynie ludowej, częściowo poparte danymi klinicznymi:
- Wspomaganie układu pokarmowego: dzięki zawartości śluzów (działanie osłaniające) i flawonoidów (działanie rozkurczowe) lipa jest stosowana w łagodzeniu podrażnień żołądka i skurczów jelit, zwłaszcza na tle nerwowym.
- Zastosowanie zewnętrzne na skórę i włosy (płukanki, maseczki): okłady i przemywania z naparu łagodzą podrażnienia, świąd i stany zapalne skóry, nadają włosom, zwłaszcza jasnym, zdrowego błysku.
- Działanie przeciwbakteryjne: badania in vitro potwierdziły, że ekstrakty z lipy hamują rozwój niektórych bakterii.
Kwiat lipy a krzepliwość krwi – wyjaśnienie
W niektórych źródłach pojawiają się wzmianki o potencjalnym działaniu „rozrzedzającym krew”. Kwestia ta wymaga precyzji:
- Kwiat lipy zawiera śladowe ilości kumaryn oraz flawonoidów, które w badaniach laboratoryjnych (in vitro) mogą wykazywać łagodne działanie antyagregacyjne (hamujące zlepianie się płytek krwi).
- Jednakże, ilości te w standardowo przygotowywanym naparze są uznawane za zbyt małe, aby wywołać znaczący efekt kliniczny u zdrowej osoby. Lipa nie jest klasyfikowana jako zioło o silnym działaniu przeciwzakrzepowym, w przeciwieństwie do np. miłorzębu czy wierzby.
- Zasada ostrożności: mimo wszystko, osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe (np. warfarynę, acenokumarol) lub przeciwpłytkowe (np. aspirynę, klopidogrel) powinny zachować ostrożność i skonsultować się z lekarzem przed regularnym stosowaniem lipy, aby uniknąć potencjalnej interakcji.
Przeciwwskazania do stosowania:
- Alergia na kwiat lipy.
- Osoby z poważnymi schorzeniami serca powinny unikać stosowania lipy jako środka napotnego bez konsultacji z lekarzem, ponieważ intensywne pocenie się może zaburzać stężenie elektrolitów we krwi i tkankach organizmu i obciążać układ krążenia.
Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią:
Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa, stosowanie w celach leczniczych nie jest zalecane bez konsultacji z lekarzem.
Dawkowanie:
- Do stosowania wewnętrznego:
- Dorośli i dzieci powyżej 12. roku życia: 1 łyżkę (ok. 2-4 g) suszonych kwiatów lipy zalać 1 szklanką (ok. 200 ml) wrzącej wody. Parzyć pod przykryciem 10-15 minut. Pić 2-3 razy dziennie.
- Dzieci w wieku 4-12 lat: 1 łyżeczkę (ok. 1-2 g) surowca na szklankę wody.
- Sposób picia: pić bardzo ciepły w przeziębieniu (2-3 razy dziennie) lub o dowolnej temperaturze w celach uspokajających.
- WAŻNE: Efekt napotny występuje tylko wtedy, gdy napar jest gorący. Po jego wypiciu należy położyć się do łóżka i ciepło okryć.
W naszym doświadczeniu:
Napar z mieszanki kwiatu lipy i liści maliny jak i napar z kwiatu lipy z dodatkiem soku malinowego i łyżeczki miodu to świetny pierwszy krok w postępowaniu na najwcześniejszym etapie przeziębienia – gdy pojawiają się pierwsze dreszcze i uczucie „łamania w kościach”. Taka gorąca mikstura, wypita wieczorem pozwala się porządnie „wypocić”, co często skraca czas trwania infekcji lub znacznie łagodzi jej przebieg. Jego delikatny, uspokajający aromat sprawia, że jest to również idealny napój dla dzieci, które są rozdrażnione i niespokojne podczas choroby. Zawsze podkreślamy, że kluczem do jego skuteczności jest ciepło – zarówno naparu, jak i otoczenia po jego wypiciu.
Źródła:
- European Medicines Agency. (2012). Community herbal monograph on Tilia cordata Miller, Tilia platyphyllos Scop., Tilia x vulgaris Heyne or their mixtures, flos. EMA/HMPC/337115/2011.
- Aguirre-Hernández, E., et al. (2007). Anxiolytic and sedative-like effects of flavonoids from Tilia americana var. mexicana. Fitoterapia, 78(2), 153-155.
- Todorova, V., et al. (2021). Chemical composition and antimicrobial activity of Tilia tomentosa Moench essential oil from Bulgaria. Plants, 10(4), 694.
- Viola, H., et al. (1994). Apigenin, a component of Matricaria recutita flowers, is a central benzodiazepine receptors-ligand with anxiolytic effects. Planta medica, 60(3), 213–216. (Badanie dotyczy apigeniny, flawonoidu obecnego również w lipie).