Anyż biedrzeniec (łac. Pimpinella anisum) – właściwości i zastosowanie lecznicze owoców
Anyż, a właściwie biedrzeniec anyż, to roślina, której charakterystyczny, słodkawy i lekko korzenny aromat od tysiącleci ceniony jest zarówno w kuchni, jak i w medycynie. Jego niewielkie owoce, powszechnie nazywane nasionami, to skarbnica związków aktywnych o udowodnionym działaniu rozkurczowym, wykrztuśnym i wspomagającym laktację. W tym artykule, bazując na monografiach naukowych i doświadczeniu, omówimy jego właściwości lecznicze, dawkowanie i zasady bezpiecznego stosowania.
WAŻNE:
Wszystkie treści, w tym teksty, grafiki, obrazy i inne materiały publikowane na tej witrynie internetowej, mają wyłącznie charakter informacyjny i edukacyjny, i nie mogą być traktowane jako porada medyczna, diagnoza ani zastępstwo za wizytę u lekarza, farmaceuty lub wykwalifikowanego specjalisty. Przed zastosowaniem jakiegokolwiek zioła lub terapii naturalnej zawsze skonsultuj się z lekarzem, zwłaszcza jeśli jesteś w ciąży, karmisz piersią, przyjmujesz leki lub cierpisz na przewlekłe schorzenia.
Surowiec leczniczy:
W fitoterapii wykorzystuje się wysuszone owoce (rozłupnie) biedrzeńca anyżu (Anisi fructus). Są one niezwykle bogate w olejek eteryczny (1,5-6%), którego głównym i najważniejszym składnikiem jest anetol (80-95%). To właśnie anetol odpowiada za charakterystyczny zapach i smak oraz za większość właściwości farmakologicznych surowca.
Kluczowe składniki aktywne:
- Trans-anetol: główny składnik olejku eterycznego (do 85%) o silnym działaniu wykrztuśnym (sekretolitycznym), rozkurczowym (spazmolitycznym) na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg oddechowych oraz o właściwościach wiatropędnych. Posiada również działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.
- Flawonoidy i kwas kawowy: działają antyoksydacyjnie.
- Olej tłusty i białka: składniki odżywcze zawarte w owocach.
Zastosowanie owoców anyżu poparte badaniami klinicznymi i monografiami:
- Dolegliwości trawienne: anyż jest uznanym środkiem stosowanym w leczeniu objawowym łagodnych skurczowych dolegliwości żołądkowo-jelitowych, w tym wzdęć i niestrawności.
- Infekcje górnych dróg oddechowych: stosowany jako środek wykrztuśny w kaszlu towarzyszącym przeziębieniu, pomagając w rozrzedzeniu i usunięciu śluzu z dróg oddechowych.
- Wspomaganie laktacji: tradycyjnie stosowany jako środek mlekopędny (galaktogog) u kobiet karmiących piersią, choć mechanizm tego działania nie jest w pełni poznany.
Zastosowanie anyżu w medycynie ludowej bez poparcia danymi klinicznymi:
- Łagodzenie bólów menstruacyjnych;
- Jako środek uspokajający i ułatwiający zasypianie;
- W leczeniu kolki niemowlęcej (tradycyjnie, obecnie zalecana ostrożność);
- Odświeżanie oddechu.
Przeciwwskazania do stosowania:
- Alergia na anyż, anetol lub inne rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae), takie jak koper włoski, kmin, seler, kolendra.
- Nie stosować olejku anyżowego doustnie w formie nierozcieńczonej.
Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią:
- Ciąża: ze względu na potencjalne działanie estrogenne anetolu, stosowanie anyżu w ciąży nie jest zalecane.
- Karmienie piersią: tradycyjnie stosowany w celu pobudzenia laktacji. Mimo to, zaleca się konsultację z lekarzem.
Dawkowanie:
- Do stosowania wewnętrznego (napar):
- Dorośli i młodzież powyżej 12. roku życia: pół łyżeczki (ok. 1-1,5 g) świeżo rozdrobnionych owoców anyżu zalać 1 szklanką (ok. 200 ml) wrzącej wody. Parzyć pod przykryciem 10-15 minut, odcedzić. Pić 2-3 razy dziennie po po 0,5-1 szklanki posiłkach. Ważne: owoce należy rozdrobnić (np. w moździerzu) tuż przed zaparzeniem, aby uwolnić olejek eteryczny.
- Dzieci: stosowanie u dzieci poniżej 12. roku życia nie jest zalecane bez konsultacji z lekarzem, ze względu na brak wystarczających danych.
W naszym doświadczeniu:
W naszej praktyce napar z owoców anyżu doskonale sprawdza się jako pomoc przy bolesnych wzdęciach i uczuciu pełności po ciężkostrawnym posiłku. Jego działanie rozkurczowe jest odczuwalne stosunkowo szybko – w ciągu 15-30 minut. Zauważyliśmy również, że dodanie kilku rozdrobnionych owoców anyżu do naparu z kopru włoskiego lub kminku tworzy synergiczną mieszankę, która jest wyjątkowo skuteczna w łagodzeniu kolek i dolegliwości trawiennych. Dla matek karmiących, które zgłaszają problemy z ilością pokarmu, słaby napar z anyżu (po konsultacji z lekarzem) często, choć nie zawsze, przynosił pozytywne efekty, jednocześnie działając uspokajająco. Trzeba zwrócić uwagę na specyficzny smak i zapach anyżu, który nie każdemu, zwłaszcza dzieciom, przypada do gustu – można go zamaskować stosując, na przykład, dżem z malin (zadziała synergicznie w przeziębieniu) lub cynamonem (w przypadku dolegliwości brzusznych), ale jest to rozwiązanie częściowe.
Źródła:
- European Medicines Agency. (2014). Community herbal monograph on Pimpinella anisum L., fructus. EMA/HMPC/250233/2013.