Lawenda wąskolistna (łac. Lavandula angustifolia) – właściwości i zastosowanie w lecznictwie
Lawenda wąskolistna, ze swoimi fioletowymi kwiatami i charakterystycznym, kojącym zapachem, jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych i lubianych roślin leczniczych na świecie. Jej aromatyczne właściwości od wieków wykorzystywano w celu relaksacji, poprawy snu i łagodzenia napięć. Nowoczesne badania naukowe nie tylko potwierdzają te tradycyjne zastosowania, ale również odkrywają nowe mechanizmy jej działania. W tym artykule, opierając się na danych klinicznych, przyjrzymy się, jak bezpiecznie i skutecznie korzystać z terapeutycznej mocy lawendy.
WAŻNE:
Wszystkie treści, w tym teksty, grafiki, obrazy i inne materiały publikowane na tej witrynie internetowej, mają wyłącznie charakter informacyjny i edukacyjny, i nie mogą być traktowane jako porada medyczna, diagnoza ani zastępstwo za wizytę u lekarza, farmaceuty lub wykwalifikowanego specjalisty. Przed zastosowaniem jakiegokolwiek zioła lub terapii naturalnej zawsze skonsultuj się z lekarzem, zwłaszcza jeśli jesteś w ciąży, karmisz piersią, przyjmujesz leki lub cierpisz na przewlekłe schorzenia.
Surowiec leczniczy:
W fitoterapii wykorzystuje się kwiat lawendy (Lavandulae flos) oraz pozyskiwany z niego olejek eteryczny (Lavandulae aetheroleum). To właśnie w olejku eterycznym skoncentrowane są najważniejsze substancje czynne odpowiedzialne za działanie terapeutyczne.
Kluczowe składniki aktywne:
- Octan linalilu i linalol: to główne składniki olejku eterycznego (razem stanowią ponad 50%). Wykazują one działanie uspokajające, przeciwlękowe i spazmolityczne (rozkurczowe). Linalol wpływa na układ GABA-ergiczny w mózgu, podobnie jak niektóre leki uspokajające, jednak bez powodowania uzależnienia.
- Garbniki: obecne w kwiatach, działają ściągająco i przeciwzapalnie.
- Kumaryny i fitosterole: związki o dodatkowym działaniu rozkurczowym i przeciwzapalnym.
Zastosowanie lawendy poparte badaniami klinicznymi i monografiami (EMA):
- Łagodzenie objawów stresu psychicznego i wyczerpania: kwiat lawendy jest oficjalnie uznany za tradycyjny roślinny produkt leczniczy stosowany w celu złagodzenia objawów stresu.
- Problemy z zasypianiem: lawenda jest stosowana w celu ułatwienia zasypiania i poprawy jakości snu.
- Zaburzenia lękowe: standaryzowany preparat olejku lawendowego w badaniach klinicznych wykazał skuteczność w leczeniu uogólnionych zaburzeń lękowych porównywalną z niektórymi lekami syntetycznymi (np. lorazepamem), ale bez ich skutków ubocznych.
Zastosowanie lawendy w medycynie ludowej bez poparcia danymi klinicznymi:
- Łagodzenie bólów głowy i migren (w formie wcierek z olejku).
- Wspomagająco w dolegliwościach trawiennych na tle nerwowym.
- Dezynfekcja drobnych ran i oparzeń (olejek eteryczny).
- Łagodzenie ukąszeń owadów.
Przeciwwskazania do stosowania:
- Alergia na lawendę lub jej składniki.
- Doustne stosowanie nierozcieńczonego olejku eterycznego jest zabronione.
- Ostrożność zalecana w przypadku zapalenia żołądka, jelit i dróg żółciowych przy stosowaniu wewnętrznym.
Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią:
Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa, stosowanie preparatów z lawendy (zwłaszcza doustnie) w okresie ciąży i laktacji nie jest zalecane bez konsultacji z lekarzem. Stosowanie zewnętrzne w formie aromaterapii jest generalnie uznawane za bezpieczne.
Dawkowanie:
- Do stosowania wewnętrznego (napar):
- Dorośli i młodzież powyżej 12. roku życia: 1-2 łyżeczki (ok. 1-2 g) suszonych kwiatów lawendy zalać 1 szklanką (ok. 200 ml) wrzącej wody. Parzyć pod przykryciem 10-15 minut. Pić po 0,5-1 szklance naparu 2-3 razy dziennie.
- Do stosowania zewnętrznego (kąpiel relaksacyjna):
- 20-100 gramów suszonych kwiatów lawendy na 200 litrów wody. Można przygotować silny napar w garnku i wlać go do wanny z ciepłą wodą. Kąpiel powinna trwać 15-20 minut.
- Aromaterapia (inhalacje, dyfuzory):
- Kilka kropli (2-4) czystego olejku eterycznego (na chwilę obecną na rynku polskim trzeba uważać na liczne falsyfikaty!) dodać do dyfuzora, kominka zapachowego lub miski z gorącą wodą.
W naszym doświadczeniu:
W naszej praktyce lawenda jest niezastąpionym narzędziem w pracy z osobami cierpiącymi na napięcie nerwowe i trudności z „wyłączeniem myśli” przed snem. Prosty rytuał, polegający na wypiciu ciepłego naparu z lawendy (można połączyć z rumiankiem i melisą – w ten sposób uzyskujemy działanie synergiczne) na godzinę przed snem, w połączeniu z dyfuzją olejku lawendowego w sypialni, przynosi zaskakująco dobre rezultaty. Dla osób doświadczających nagłych ataków stresu, polecamy noszenie przy sobie małej buteleczki z naturalnym (!) olejkiem eterycznym – wdychanie zapachu bezpośrednio z buteleczki przez kilka głębokich oddechów często pomaga przywrócić spokój. To zioło, które uczy, że czasem najskuteczniejsze rozwiązania są jednocześnie najdelikatniejsze.
Źródła:
- European Medicines Agency. (2012). Community herbal monograph on Lavandula angustifolia Miller, aetheroleum. EMA/HMPC/143183/2010.
- European Medicines Agency. (2012). Community herbal monograph on Lavandula angustifolia Miller, flos. EMA/HMPC/143181/2010.
- Kasper, S., Gastpar, M., Müller, W. E., et al. (2010). Silexan, an orally administered Lavandula oil preparation, is effective in the treatment of 'subsyndromal’ anxiety disorder: a randomized, double-blind, placebo controlled trial. International clinical psychopharmacology, 25(5), 277–287.